ماموگرافی (mammography)

ماموگرافی

سرطان پستان یکی از سرطان های شایع است که طبق محاسبات انستیتو ملی سرطان ایالات متحده آمریکا، از هر هشت زن یک نفر در زندگی خود مبتلا به سرطان پستان می‌شود. این سرطان در صورتی که به موقع تشخیص داده‌ شود به راحتی قابل درمان است. در حال حاضر استاندارد جهانی برای تشخیص این بیماری ماموگرافی می­باشد.

ماموگرافی یک عکس رادیوگرافی ساده از پستان و ابزاری برای کشف زودرس سرطان های غیر قابل لمس پستان است. ماموگرافی می تواند سرطان پستان را ده سال قبل از آن که قابل لمس شود، شناسایی کند. متداول ترین نوع آن ماموگرافی با اشعه ایکس است. مشخصه مهم این شیوه پرتونگاری استفاده از انرژی‌های پایین­تر از حد معمول است. دلیل تولید پرتوهای انرژی پایین استفاده از خاصیت کنتراست بالای این نوع پرتوها در انرژی‌های پایین می‌باشد. در عوض برای کاهش دز افزایشی از تکنیک فشرده سازی سینه در سطح افقی استفاده می شود.

ماموگرافی برای بیماریابی(ماموگرافی غربالگری)

در حال حاضر ماموگرافی مناسب ترین روش برای تشخیص زود رس سرطان پستان بوده و این نقش وقتی به خوبی ایفا می­گردد که ماموگرافی غربالگری در سطح وسیعی از زنان جامعه انجام گیرد. در مقایسه با معاینه بالینی، ماموگرافی می­تواند تعداد بسیار بیشتری از سرطان­های پستان را که در مراحل اولیه قرار­ داشته و کوچک و غیر قابل لمس هستند تشخیص دهد. همچنین سرطان­هایی که از غدد لنفاوی زیر بغل در مراحل مقدماتی آغاز می­شوند نیز با این روش قابل تشخیص هستند.

ماموگرافی­ تشخیصی

در زنان دارای علامت بخصوص در موارد لمس توده، جهت تشخیص انجام می­گیرد ولی نباید انتظار داشت که نتیجه یک تشخیص بالینی را قطعا عوض کند. به عبارت دیگر در مواردی که تشخیص بالینی یک توده، خوش خیم باشد انجام ماموگرافی نقش غربالگری را دارد. بنابراین با استفاده از ماموگرافی، پزشک می­تواند بسیار سریع و با اطمینان بیشتر، سرطان­های پستان را در افراد ظاهرا سالم پیدا کرده و به درمان آن ها بپردازد که به این ترتیب از مرگ و میر بیماران کاسته می­شود. اگرچه ماموگرام­ ها اغلب برای غربالگری استفاده می­شوند اما در صورت مشاهده دلایلی برای سرطان، می­توانند جهت تشخیص نیز بکار روند که در این صورت ماموگرام های تشخیصی نامیده می­شوند. بعبارت دیگر اگر تشخیص بالینی به احتمال قوی یک توده بدخیم را مطرح نماید ماموگرافی به جهت تایید تشخیص، تعیین گسترش ضایعات (به خصوص در موارد کارسینومای مجاری درجا) و یافتن ضایعات دیگری در پستان و پستان مقابل صورت می­گیرد ولی در صورتی که ماموگرافی فرد منفی باشد انجام نمونه برداری را نباید به تاخیر انداخت حتی اگر ماموگرام وجود تومور را نشان ندهد، در صورت تشخیص برآمدگی در پستان توسط پزشک احتمالا نیاز به بیوپسی خواهد بود مگر اینکه تصاویر التراسوند برآمدگی را بعنوان کیست تشخیص دهد. به عبارتی ماموگرافی تشخیصی شامل پروجکشن­های اضافه ­تر پرتو ایکس، بزرگنمایی­ها و نماهای فشرده کوچک ناحیه ­ای است، همچنین قابلیت نمونه برداری یا اضافه نمودن سایر مدهای تصویربرداری به آن فراهم است.

انواع ماموگرافی

ماموگرافی فیلم صفحه 

در این حالت تصویر برروی یک فیلم صفحه ظاهر می­شود، که ساختمان فیلم صفحه ای مسطح و بدون رنگ است و از سه جزء اصلی پایه فیلم، لایه امولسیون و چسب و صفحات تقویت کننده تشکیل شده است.

ماموگرافی دیجیتال

معاینات غربالگری سرطان پستان با استفاده از ماموگرافی فیلم صفحه باعث کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان پستان می­شود، اما با محدودیت­های بالقوه­ای همچون؛ نرخ بالای مثبت کاذب، کنتراست تصویر محدود شده، آرتیفکت تصویر و حساسیت کمتر برای تشخیص تومور ها در بافت با تراکم بالا روبرو می­باشد. در طول دهه­­ های گذشته دیجیتال ماموگرافی در بسیاری امکانات با ماموگرافی فیلم صفحه جایگزین شده است. دیجیتال ماموگرافی در زمینه غربالگری سرطان دارای چندین مزیت بالقوه از جمله: محدوده­ی پویای بزرگتر، رزولوشن کنتراست بهتر، قدرت تشخیص بیشتر در یک جمعیت مشخص می­باشد. دیجیتال ماموگرافی همچنین این امکان را فراهم می­کند که روی تصاویر جمع آوری شده پیشرفتهایی همچون؛ تشخیص به وسیله کامپیوتر، بهبود کنتراست ماموگرافی و فوتوسنتز پستان اعمال شود.

ماموگرافی سه بعدی(توموسنتز دیجیتال پستان)

روش تصویربرداری سه بعدی از پستانها را ماموگرافی دیجیتال استریوسکوپی می­نامند. پزشکان و دانشمندان معتقدند که تشخیص زود هنگام بهترین دفاع در برابر سرطان پستان است. اگر سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، شانس بقا بالا است. تا به حال، بهترین روش، استفاده از ماموگرافی دیجیتال سنتی بوده است. ماموگرافی دیجیتال سنتی همچنان بعنوان یک استاندارد طلایی به کار می­رود، اما در حال حاضر ما یک آزمون تشخیصی دیگر داریم که برای یافتن سرطان در نرخ بالاتری قرار دارد. غربالگری با ماموگرافی سه بعدی همانند ماموگرافی دیجیتال سنتی است و به همان میزان زمان برای اسکن نیاز دارد. تیوپ اشعه ایکس توسط یک بازو حرکت می­کند و تنها در چند ثانیه ،چندین تصویر با دز پایین از پستان می­گیرد. تصاویر الکترونیکی پستان برای رادیولوژیست فرستاده می­شود و رادیولوژیست آنها را بررسی کرده و به پزشک یا مستقیما به بیمار گزارش می­دهد. به عبارت دیگر، این فناوری روش دقیق تری برای تشخیص سرطان پستان می­باشد. اولین برتری این تکنیک در مقایسه با دیگر روش های  تصویربرداری از بافت پستان ها کشف توده­هایی است که در ماموگرافی استاندارد و معمول حذف می­شوند. برخی از این توده­های حذف شده خوش خیم هستند اما برخی دیگر سرطان زا می­باشند، که تشخیص به موقع و دقیق آن­ها اهمیت بسیار زیادی دارد. مزیت دیگر ماموگرافی سه بعدی کشف کلسیفیکاسیون های بدخیم می­باشد. این فناوری همچنین به رادیولوژیست اجازه می­دهد تا تصویر تمام حجم پستان را در نمای مقطع به مقطع در اختیار داشته باشد و از آنجایی که تمام عمق بافت را به نمایش می­گذارد کمک شایانی در تشخیص سرطان به پزشک می­نماید. در ضمن، این روش امکان رویت توده هایی که در روش های دیگر به علت همپوشانی توسط بافت نرمال پستان قابل رویت نیستند را امکان پذیر می­نماید.

ماموگرافی نوری 

شایع ترین ابزار تصویربرداری از پستان که استفاده می ­شود، ماموگرافی مبتنی بر اشعه ایکس می­ باشد. با این حال، ماموگرافی اشعه ایکس دارای معایبی همچون ضعیف بودن آن برای برخی از انواع سرطان ها (که ممکن است منجر به بیوپسی غیر ضروری شود)، استفاده از تابش یونیزان و دردناک بودن آن به دلیل استفاده از صفحات فشارنده می­باشد. همچنین ماموگرافی اشعه ایکس برای زنان جوان تر با بافت پستان متراکم مناسب نیست. در مورد زنان جوان تر، از سونوگرافی و ام آر آی استفاده می­شود، هر چند هیچ کدام از این روش ها برای غربالگری زنان بدون علامت مناسب نیست. بنابراین یک روش تصویربرداری بی خطر و موثر که بتواند بین ضایعات خوش خیم و بدخیم تمایز قائل شود بسیار مورد توجه بود. نور از اواخر سال ۱۹۲۰ بعنوان ابزاری تشخیصی برای سرطان پستان بوسیله کاتلر تحت عنوان دیافونوگرافی مورد بررسی قرار گرفت، اما بدلیل نبود مدل ریاضیاتی قوی و تکنولوژی چشمه-آشکارساز مناسب این روش تا سال ۱۹۸۰ کنار گذاشته شد. پس از آن استفاده از نور ناحیه مادون قرمز به طور فعال مورد بررسی قرار گرفت. ماموگرافی نوری بر اساس خواص نوری بدست آمده از نور انتقالی، بین بافت­ها تمایز ایجاد می­کند. در اصل ویژگی­ های طیف جذبی مختلفی از اکسی و دی اکسی هموگلوبین اجازه می­دهد تا تصاویری از حجم خون و حجم اکسیژن اشباع خون بدست آید. با استفاده از این روش می­توان اطلاعات فیزیولوژیکی با ارزشی بدست آورد، که در صورت لزوم می ­تواند به همراه دیگر روش ها بکار رود.

نویسنده: دکتر محمد مهربهشتی