دستگاه اسپکتروفتومتر
دستگاهی است برای اندازه گیری غلظت ماده رنگی محلول ها. مثلا اندازه گیری قند، اسید اوریک، کلسترول، آنزیمهای مختلف و . . . از دو قسمت اسپکترومتر و فوتومتر تشکیل شده است.
اسپکترومتر نور ثابت با طول موج دلخواه بوجود می آورد. پس از عبور نور از محلول، نور باقیمانده به قسمت نور سنجی یا فوتومتر می رود. فوتومتر که از نوع فوتوتیوپ، فوتودیود و… است نور را به سیگنال الکتریکی تبدیل می کند. سپس سیگنال های دریافت شده اندازه گیری و پردازش می شوند تا کمیت مورد نظر بدست آید.
در این دستگاه از نور و پرتوهای نوری برای غلظت سنجی مواد استفاده می شود. در اسپکت های قدیمی برای پردازش یا پروسسور کردن اطلاعات از سیستم آنالوگ استفاده می شد ولی در سیستم های جدید از سیستم دیجیتال استفاده می شود. معمولا وقتی که نور در این سیستم تجزیه شد، نور تجزیه شده توسط کانال نوری (توسط تنظیماتی که ما روی دستگاه انجام می دهیم) به سمت کوت (بوته آزمایش) ساطع می شود و میزان نور عبوری از کوت به دتکتور یا سنسور نوری می رسد و باعث ایجاد جریانی در سیستم می شود و میزان نور عبوری از کوت به دتکتور یا سنسور نوری می رسد و باعث ایجاد جریانی در سیستم می شود و این جریان ایجادی توسط دستگاه پروسس (تحلیل) گشته و روی LCD ظاهر می شود.
طریقه استفاده از دستگاه:
ابتدا دستگاه را به برق متصل کرده و بعد از روشن شدن دستگاه (اگر سیستم دیجیتال باشد) LCD سیستم روشن شده و اعداد مختلفی روی آن ظاهر می شود. حال قبل از هر کار صفر دستگاه را باید تنظیم کنیم و باید با پتانسیومتر حرکت آینه ها و بدنبال آن طول موج نوری تغییر کند و با عقب، جلو کشیدن آینه ها صفر دستگاه تنظیم می شود. اکنون در حالت ترانسیمتر صفر دستگاه را به وسیله آب مقطر تنظیم می شود و با دادن استاندارد معینی به دستگاه، دستگاه را چکاب می کنیم اگر نتیجه کار با استاندارد داده شده هماهنگ بود آنگاه کار با دستگاه را شروع می کنیم. اینک نمونه مریض را با توجه به درخواست پزشک روی فاکتور خواسته شده تنظیم نموده و مقدار جواب را از روی LCD می خوانیم و بدین ترتیب جواب آزمایش را آماده نموده ایم.
مشکلات و عیب های اسپکترو فوتومترها:
اگر دستگاه راه اندازی نشد امکان وجود یکی از مشکلات یا عیب های زیر است:
- نبود جریان برق
- سوختن فیوز
- کثیف بودن سیستم کوت
- سوختن لامپ
- خرابی پتانسیومترها (ولوم ها) که باعث ایجاد نوسان در مسیر برق می شوند.
- معیوب شدن کلیدهای فینگرتاج (finger Taj) (در صورت وجود)
- از تنظیم خارج شدن آینه ها
- خرابی استاندارد لازم
- خرابی در بَرد الکترونیکی
- اشکال در سیستم تغذیه دستگاه
- استفاده کردن از لخته خون به جای سرم خون در خواندن نمونه مریض
- کثیف بودن دتکتور یا ترانزیستور نوری
- اطلاع از تنظیمات نوری خاص لامپها
برای جلوگیری از وارد آمدن خسارت به دستگاه باید نظافت دستگاه و محل نصب آن به دقت بررسی شود تا به علت گرد و خاک آینه ها کدر نشوند چون بیشترین خسارات را در سیستم های دیجیتالی گرد و خاک ایجاد می کند. همچنین دمای زیاد برای سیستم های حساس خطرناک است و باید زیر ۳۲ درجه نصب شوند. در هنگام نصب دستگاه باید مراقب تشعشعات نوری زیان آور x ،UR و IR باشیم و دستگاه را در محل مناسبی نصب کنیم که از تأثیرات این تشعشعات در امان باشد.
باید مراقب نوسانات ولتاژ باشیم تا به دستگاه آسیبی نرسانند. در این دستگاه (۱۰۰ ترانسمیتنس = صفر ابزوربنس) است و با کلید MODE از حالت ترانسمیتنس به حالت ابزوربنس می رویم.
فرمول:{عدد مورد نظر = غلظت استاندارد × (استاندارد OD / تست OD )}
معایب و مزایای دستگاه های آنالوگ و دیجیتال
- عیب دستگاههای آنالوگ: سرعت پایین دستگاه، تولید گرمای زیاد در بَردها، استفاده از مقاومتها و تبدیلات زیاد برای کاهش جریان، وزن زیاد بَردها.
- حُسن دستگاههای آنالوگ: حساسیت دستگاه کم بود و دستگاه همیشه کار خود را بخوبی انجام می داد.
- حُسن دستگاههای دیجیتال: دستگاه سبک و کم حجم با سرعت بالا
- معایب دستگاههای دیجیتال: بر اثر اینکه جریانها و ولتاژها در میکرو و میلی هستند پس در برابر نوسانات ولتاژ و جریان خیلی حساسند و بزور واکنش نشان می دهند. هر چه سیستمهای دیجیتال پیشرفته تر باشند، حساسیت به دما، نور، نوسانات ولتاژ، مغناطیس، صوت و همه عوامل طبیعی بیشتر می شود.
دستگاه اسپکتروفوتومتر در آزمایشگاههای تشخیص طبی مورد استفاده قرار می گیرد و به منظور تعیین مواد موجود در سرم و خون مورد استفاده می باشد.
