دستگاه اسپیرومتر
این دستگاه وسیله ای برای اندازه گیری حجم هوای مورد استفاده و ذخیره شده درون شش است. دستگاه اسپیرومتری حرکت هوا به داخل شش و خروج آن (تهویه آن) را اندازه گیری میکند. اسپیرومتری می تواند دو الگوی غیر طبیعی در تهویه را شناسایی کند: انسدادی و محدود شده. انواع مختلفی از این دستگاه وجود دارد که روش کار کردن آنها با هم نیز بسیار متفاوت است. دستگاه اسپیرومتری اصلی ترین عضو آزمایش های عملکرد ریه (PFT) است. با انجام این آزمایش می توان مبتلا بودن یا نبودن به بیماری هایی مانند آسم، برونشیت و یا نفخ را فهمید. با استفاده از دستگاه اسپیرومتری میتوان دلیل تنگی نفس، اثرات مصرف دارو و روند پیشرف درمان را متوجه شد.
انواع دستگاه اسپیرومتری
- پلتیسموگرافی کل بدن: این نوع دستگاه نسبت به اسپیرومتری های دیگر، اندازه ها دقیق تری را برای حجم ریه نشان می دهد. برای اندازه گیری فرد مورد نظر را در یک فضای کوچک و محدود قرار می دهند.
- پنوماتاكومتر: این نوع اسپیرومتر جریان گاز ها را از طریق تشخیص اختلاف فشار درون یک بافت سالم اندازه گیری می کند. از مزیت های این دستگاه می توان به این اشاره کرد که شخص هنگام آزمایش می تواند هوا تازه استشمام کند.
- اسپیرومتری کاملا الکترونیکی: این دستگاه به کمک تکنیک مبدل های اولتراسونیک سرعت و یا اختلاف فشار در کانال های مختلف، دم و بازم را اندازه گیری می کند. با قرار دادن کانال های یک بار مصرف برای جریان هوا، پاکیزگی در این دستگاه را افزایش دادند. این نوع اسپیرومتر با حذف خطاهای حرکت و مقاومت نسبت به مدل های دیگر این دستگاه دقت کار بیشتری دارد.
- اسپیرومتر تشویقی: از این اسپیرومتر برای بهبود کارکرد شش های افراد استفاده می شود.
- اسپیرومتر های شبیه به آسیاب بادی: از این وسیله برای اندازه گیری ظرفیت اجباری و حیاتی شش بدون استفاده از آب استفاده می شود. این دستگاه توانایی اندازه گیری از ۱۰۰۰ میلی لیتر تا ۷۰۰ میلی لیتر را دارد. از اسپیرومتر هایی که شبیه به تانکر آب هستند بسیار سبک تراند. هنگام استفاده باید دستگاه را افقی نگه داشت.
آزمایش اسپیرومتری این امکان را می دهد که بتوان حجم ها و ظرفیت های ریوی را ثبت کرد. مکانیسم کار دستگاه اسپیرومتری از این قرار است که حجم های مختلف ریوی توسط لوله های خرطومی به محفظه های قابل تغییر از نظر حجم یا به سنسورهای الکترونیکی منتقل می گردد. تغییرات ایجاد شده ثبت و بصورت منحنی های اسپیرومتری قابل تفسیر خواهند بود. از روی این حجم ها و ظرفیت های تنفسی و تهویه ریوی اندازه گیری می شود.
حجم هوای جاری
مقدار هوایی است که با هر تنفس طبیعی داخل و خارج می شود و مقدار آن در مرد جوان و بالغ و طبیعی تقریبا ۵۰۰ سی سی است.
حجم ذخیره دمی
یا هوای مکمل حجمی است اضافی و حداکثر مقدار هوایی است که می توان پس از هوای جاری استنشاق نمود و معمولا در مرد جوان و بالغ حدود ۳۰۰۰ سی سی است.
حجم ذخیره بازدمی یا هوای ذخیره
مقدار هوایی است که بعد از خروج هوای جاری می توان با یک بازدم شدید بیرون فرستاد و مقدار آن در مرد جوان و بالغ حدود ۱۱۰۰ سی سی است.
حجم باقی مانده
مقدار هوایی است که حتی با انجام شدیدترین بازدم ها در ریه باقی می ماند. این حجم در مرد جوان و بالغ تقریبا ۱۲۰۰ می باشد.
ظرفیت های ریوی
- ظرفیت دمی: حجم هوای جاری+ حجم ذخیره دمی. و مقدار هوایی است که شخص می تواند بعد از یک بازدم طبیعی فرو برد و ریه هایش را به حداکثر اتساع برساند و اندازه آن حدود ۳۵۰۰ سی سی است.
- ظرفیت باقیمانده عملی: حجم ذخیره بازدمی+ حجم باقیمانده. و مقدار هوایی است که بعد از یک بازدم طبیعی در ریه ها باقی می ماند و اندازه آن حدودا ۲۳۰۰ سی سی است.
- ظرفیت حیاتی: حجم ذخیره دمی+ حجم جاری+ حجم ذخیره بازدمی. و این حداکثر هوایی است که شخص می تواند بعد از عمیق ترین بازدم از ریه خارج نماید (اندازه آن حدودا ۴۶۰۰ سی سی است).
- ظرفیت تام ریه: حجم ذخیره دمی+ حجم جاری+ حجم ذخیره بازدمی+ حجم باقیمانده. به عبارت دیگر بیشترین حجمی است که ریه می توانند با شدیدترین دم ممکن متسع شوند و اندازه آن حدودا ۵۸۰۰ سی سی است.
در زنها تمام حجم ها و ظرفیت های ریوی تقریبا ۲۰ تا ۲۵ درصد کمتر از مردهاست و این مقادیر در اشخاص تنومند و ورزشکار نیز به وضوح از افراد کوچک جثه ضعیف بیشتر می باشد. به عبارت دیگر این حجم ها و ظرفیت ها در اشخاص مختلف به قد، سن و جنس آنها بستگی دارد. از طرف دیگر حجم هوا در دماهای مختلف متفاوت می باشد بطوریکه گاهی دمای بدن با دمای محیط و اسپیرومتر متفاوت است و برای تبدیل شرایط بدن به شرایط اسپیرومتر از نظر درجه حرارت مقادیر بدست آمده از منحنی ها را در ضریب تصحیح مناسب ضرب می نمایند.
بعد از بستن بینی فرد مورد آزمایش از او می خواهیم چندبار بطور طبیعی از طریق دهان به اسپیرومتر تنفس کند. سپس در انتهای یک بازدم معمولی تا آنجائیکه ممکن است با یک دم عمیق ریه های خود را از هوای موجود در محفظه اسپیرومتر پر کند و سپس با سرعت تا آنجائیکه امکان دارد در اسپیرومتر بدمد. برای بدست آوردن منحنی مطلوب لازم است این کار چندین بار انجام گیرد.
