کپنوگراف
کپنوگراف (Capnograph) از دو کلمه کپنو به معني دي اکسيد کربن و گراف يه معني نمايش نمودار تشکيل شده است.
فيزيولوژی
در بيهوشي و بخش مراقبت هاي ويژه (ICU) به علت خرابي يا نقص در رابط هاي سيستم هاي تنفسي، ممکن است مقداري از بازدم بيمار که حاوي دي اکسيد کربن است مجددا مورد تنفس قرار گيرد، اين امر مي تواند منجر به هيپر کپني شود، که به سادگي توسط کپنو گرافي قابل تشخيص است.
اصول عملکرد
دو نوع کپنوگراف به نام هاي Main stream و Side stream وجود دارد. کپنوگراف هاي نوع Main stream داراي يک سنسور CO2 است که به يک تعديل کننده راه هوائي متصل شده است. اين تعديل کننده بين تيوب مربوط به داخل ناي بيمار و جريان هوائ ونتيلاتور قرار ميگيرد. سنسور از يک منبع نوري، يک واحد نمونه گازي و يک فيلتر برشي چرخ مانند مرتبط با آشکازساز نوري تشکيل شده که وظيفه فرستادن نور مادون قرمز را از طريق تعديل کننده به عهده دارد. نور مادون قرمز توسط CO2 در جريان هواي بيرون رونده جذب ميشود. هر چه ميزان گاز CO2 بيشتر باشد، ميزان نور مادون قرمز بيشتري جذب شده و نور کمتري به آشکار ساز ميرسد. در اين صورت سيگنال توليد شده به کپنوگراف فرستاده ميشود تا نمودار مربوطه بر روي صفحه نمايش ترسيم شود. کپنوگراف هاي نوع Side stream از گاز موجود در مسير هوايي از طريق يک لوله کوچک نمونه برداري ميکند. در مکاني مشابه با محل قرارگيري سنسور کپنوگراف Main stream تمامي اندازه گيري ها و پردازش سيگنال در درون خود کپنوگراف Side stream، به روشي مشابه کپنوگراف Main Stream انجام ميشود.
کاربرد
اين وسيله در بخش مراقبت هاي ويژه مورد استفاده قرار ميگيرد. ولي کاربرد اصلي اين وسيله در اتاق عمل است. در طول بيهوشي بيمار، اين دستگاه اطلاعاتي از جمله شرايط تنفسي بيمار، قطع شدن مسير تهويه و نشت هواي دمي را در اختيار تيم جراحي قرار ميدهد.
استفاده در بیهوشی
در طی بیهوشی بین بیمار و دستگاه بیهوشی یک اثر متقابل وجود دارد. معمولاً ارتباط حیاتی بین دو جز شامل لوله تراشه یا ماسک و کربن دی اکسید برقرار است که معمولاً توسط این وسیله کنترل و مانیتور می‌شود. کپنوگرافی به طور مستقیم منعکس کننده میزان حذف CO2 از جریان خون توسط ریه درحین بیهوشی می‌باشد و به طور غیر مستقیم بیان کننده میزان تولید CO2 توسط بافت و جریان خون ریه می‌باشد.
کپنوگراف درموارد اورژانس
کپنوگرافی در خدمات اورژانس (EMS) برای تشخیص و درمان مصدومان و نیازمندان به کمک، در خارج بیمارستان به طور فزاینده‌ای در حال استفاده شدن است. به عنوان مثال برای تأیید محل صحیح لوله تراشه یا زمانی که از یک وسیله برای بازکردن راه هوایی بیمار استفاده می‌شود از کپنوگرافی استفاده می‌شود زیرا اگر لوله گذاری تراشه به درستی انجام نشود احتمال مرگ بیمار وجود دارد.
آنچه که باید در رابطه با کپنوگراف و نحوه استفاده از آن بدانید :
کپنومترها به صورت وسایل سنجش یک بار مصرف با کمک رنگ ها (در مقایسه با رنگ های استاندارد) یا به صورت مانیتورهای الکترونیکی در دسترس هستند.
این وسایل در امتداد یا در کنار لوله داخل نای و وسیله تهویه متصل می شوند. تغییر رنگ در وسیله سنجش یک بار مصرف یا نوعی نور در مانیتور الکترونیکی جای گیری صحیح لوله را تأیید می کند. در وسیله سنجش یک بار مصرف ، محتوای کم CO2 در هوای دمی باعث ارغوانی شدن وسیله می شود. در حالی که محتوای بالاتر CO2 در هوای بازدمی آن را زرد رنگ می کند. در حال حاضربرخی از انواع الکترونیکی، پالس اکسی متری، میزان ETCO2، فشارخون، سرعت نبض، سرعت تنفس، و درجه حرارت بدن را دریک دستگاه واحد نشان می دهند. کپنوگرافی به طور فزاینده ای برای ارزیابی بیماران بدون لوله تراشه نای نیز به کار می رود. این کار می تواند اطلاعات مهمی را در رابطه با وضعیت بیمار، به ویژه در مورد بیماری ناشی از اسپاسم برونش (آسم، COPD) فراهم کند. یعنی می تواند در مراحل اولیه مشخص کند که وضعیت تنفسی بیمار در حال تغییر است یا نه. همچنین، کپنوگرافی می تواند وضعیت خونرسانی را کنترل کرده و به صورت زودرس شوک قریب الوقوع را اطلاع دهد.
مزاياي استفاده از کاپنوگراف
- کمک به ارزيابي مشکلات تنفسي
- غير تهاجمي بودن
- سرعت بالا در اندازه گيري
- فراهم آوردن اندازه گيري مداوم
- کم حجم و کوچک بودن
مشخصات کاپنوگراف دستي
- ابعاد: ۴×۸ / ۶×۱۵ سانتي متر
- وزن: ۳۶۳ گرم
- صفحه نمايش: ۸/۲ اينچ
نویسنده: دکتر محمد مهربهشتی
