مهندسی پزشکی
مهندسی پزشکی رشته ی نوپایی است که دامنه ی مهارت های آن به طور روز افزون در حال گسترش است. این رشته یکی از تازه ترین رشته هایی است که قدم به عرصه دنیای تکنولوژی جهانی نهاده و این رشته بدین منظور شکل یافته تا پزشکان را در تشخیص و درمان یاری دهد.
مهندسی پزشکی دقت و تنوع در تشخیص را گسترش داده است بطوری که تشخیص بدون دستگاه ها امکان پذیر نیست. تاکنون دستگاه هایی از جمله PET,EEG,ECG,MRI,CT-Scan کمک بسیار بزرگی به پزشکی نموده اند و هم راستای وسایل تشخیصی وسایل و ملزومات درمانی گسترش یافته تا بیماران به گونه ای تحت درمان قرار گیرند که می توان سمعک، ونتیلاتور، دیالیز، اولتراسوند و کاربردهای متعدد لیزر را نام برد.
مهندس پزشکی در گام های اولیه بهره برداری، تعمیر، پشتیبانی و نگهداری و تنظیم و استانداردسازی دستگاه ها را انجام می دهد و در مراحل بالاتر توسعه، ارتقا و بهبود دستگاه های پزشکی و یا حتی می تواند به طراحی و ساخت یک دستگاه اقدام کند.
در این رشته به علت ابداعات و نوآوری وسیعی که صورت میگیرد شاخه های جدیدی از مهندسی پزشکی سازمان می گیرند که شرح مختصری از زیرشاخه های این رشته ذکر شده است.
هدف این رشته تربیت متخصصانی است که بتوانند با بهره گیری از مهارت های مهندسی و آنالیز مسائل بیولوژیکی و پزشکی وسایلی را طراحی کنند که به پزشکان در تشخیص دقیق تر و درمان بهتر کمک کند.
البته پر واضح است که اگر علم مهندسی در حیطه ی پزشکی قدم نمی گذاشت، بی شک این علم (پزشکی) امروزه چنین پیشرفت نمی کرد. به طور مثال اگر بسیاری از وسایل تصویربرداری پزشکی ساخته نمی شد، بسیاری از بیماری ها قابل تشخیص نبود و یا اگر مثلا پروتزها و ایمپلنت ها ساخته نمی شد بسیاری از بیماران قسمتی از توانایی های خود را برای همیشه از دست میدادنند.
گرایش های مهندسی پزشکی
- Bioinstrumentation
- Biomechanics
- Biomaterials
- Bioelecrtic
- Cellular & Genetic engineering
- Clinical engineering
- Medical imaging
- Orthopaedic Bioengineering
- Rehabilitation engineering
- System physiology
شایان به ذکر است که در دانشگاه های ایران این رشته از مقطع کارشناسی تا دکتری در چهار گرایش بیو الکتریک، بیو مواد، بیو مکانیک و بالینی ارائه می گردد.
گرایش بیوالکتریک
بیو الکتریک در واقع، علم کاربرد مسائل الکتریکی در بررسی مسائل آناتومی و فیزیولوژیکی و تشخیص درمان بیماریها می باشد. دانشجویان مشغول به تحصیل در این رشته با بکارگیری مسائل الکترونیکی و سیستمهای کامپیوتری، مشغول به ساخت تجهیزاتی می شوند که در زمینه تصویر برداری، بررسی علائم حیاتی موجود زنده و نمایان ساختن رویدادهای فیزیولوژیکی، زیست شناسی و پردازش و تبدیل آن به سیگنال های قابل اندازه گیری می باشد.
گرایش ابزار دقیق بیومدیکال
کاربردی است از الکترونیک و تشخیص و برررسی ساختار بیماری ها. رایانه ها بخش اصلی این گرایش را بر عهده دارند سیستم های تصویر پزشکی به وسیله مهندسان این رشته ساخته می شوند.
گرایش بیومواد
کاربرد این شاخه استفاده از بافت های زنده ومواد مصنوعی و کاشت آنها در بدن است. انتخاب مواد صحیح برای کاشت و پیوند در بدن انسان و یکی از حساس ترین و مشکل ترین عملیات مهندسی پزشکی است. آلیاژهای فلزی، سرامیک ها، پلیمرها و کامپوزیت ها از مواد مورد استفاده در کاشت بافت ها مصنوعی هستند. اینگونه مواد باید غیرسمی، غیرسرطان زا، و از نظر شیمیایی غیر فعال و با دوام و دارای قدرت مکانیکی کافی باشند.
گرایش بیومکانیک
بیومکانیک به استفاده از مکانیک کلاسیک در زمینه های مهندسی پزشکی و بررسی حرکت تغییرات مواد جریان های درون بدن و طراحی آنها و انتقال مواد شیمیایی در محیط می پردازد.
پیشرفت در این شاخه به ساخت قلب مصنوعی، دریچه های قلب، مفاصل مصنوعی درک بهتر از عملیات و کارکرد قلب، ریه، شریان ها، مویرگ ها، استخوان ها، غضروف ها، تاندون ها، دیسکهای بین مهره ای و پیوندهای سیستم اسکلتی-عضلانی بدن شده است.
مهندسی پزشکی بالینی
بکارگیری تکنولوژی فرایند های بیماری دیابتی است. متخصصان این رشته همراه با گروهی متشکل از پزشکان، پرستارها و تکنسین ها یک تیم درمانی را تشکیل می دهند. مهندس پزشک بالینی مسئول خرید، نگهداری، تعمیر، بررسی اطلاعات کامپیوتری، تجهیزات پزشکی، ابزارکسب اطلاعات حیاتی و…است و همچنین تجهیزات مورد نیاز پزشکان و بیمارستان را در زمینه های خاص طراحی یا تطبیق می دهند.
تمامی این موارد مستلزم بهره گیری از سیستم های کامپیوتری، به همراه تجهیزات و نرم افزارهای طراحی شده برای کنترل این تجهیزات و جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنهاست. مهندس پزشک بالینی باید همواره از آخرین تکنولوژی های مربوط به درمان و مراقبت های پزشکی بهره گیری کند.
مهندسی سلول، بافت و ژنتیک
این گرایش بیشتردر زمینه ی پزشکی و در گستردهی میکروسکوپیک می پردازد. در این شاخه تخصص درآناتومی، بیوشیمی و مکانیک سلول ها و ساختارهای درون سلولی برای درک بیشتر در فرایند بیماری توانایی داخل شدن به بخشهای ویژه سلول لازم است.
تصویرگری پزشکی
در این رشته اطلاعات جمع آوری شده در تغییرات پدیده های فیزیکی در بدن را با بهره گیری از تکنولوژی تحلیل پردازش الکتریکی و سرعت بالای آن تجزیه و تحلیل می کنند و به صورت یک تصویر در می آورند و اغلب این تصاویر را می توان با اعمال غیر تهاجمی (بدون آسیب) بدست آورد به نحوی که هیچ اثر دردی برای بیمار نداشته باشد.
مهندسی توانبخشی
یک شاخه جدید و توسعه یافته مهندسی پزشکی است. متخصصان این رشته به بالابردن توانایی ها و بهبود بخشیدن به کیفیت زندگی افراد کمک می کنند و با توجه به پیشرفت تکنولوژی به طراحی محل های جدید و روشهای نوین برای سکونت ارتباط و … کمک می نماید.
مدل سازی سیستم های فیزیولوژیکی
در این زمینه سعی می شود با استفاده از قوانین موجود در مهندسی و تکنیک های پیشرفته و ابزار لازم، یک طرح کلی و جامع از ارگان های زنده، از باکتری گرفته تا انسان تهیه می کنند در این رشته برای تحلیل اطلاعات حاصل از آزمایشها و فرمول بندی کردن جزئیات فیزیولوژیکی با روبط ریاضی، از مدل سازی کامپیوتر استفاده می شود. سیستم های زنده دارای یک مجموعه بسیار به قاعده به همراه بازخورد برای کنترل خود هستند.
طراحی اندام های مصنوعی و دستگاه ها
با استفاده از روشهای مهندسی ومحاسبات مکانیکی به بررسی اعمال و کارکرد استخوان ها، مفاصل و عضلات می پردازد و می تواند مفاصل را طراحی کند. متخصص این رشته اصطحکاک، روان سازی و فرسایش طبیعی مفاصل مصنوعی را بررسی می کند و فشارهای وارد بر سیستم عصبی-اسکلتی بدن را تجزیه و تحلیل می نماید. او درباره مواد بیولوژیکی و مصنوعی جدیدتر برای جایگزینی استخوانها، غضروفها، تاندونها و دیسکهای بین مهره ای تحقیق می کند.
نویسنده: دکتر محمد مهربهشتی
